Diğer bir deyişle, İzmir sosyal demokratların kalesidir.
Son günlerde herkesin ağzına sakız yaptığı, kimileri için gurur kaynağı olan, kimilerinin ise namus meselesi yaptığı bir durum. "Gavur İzmir" diyen mi ararsın, "Kurtarılmış bölge" olarak lanse eden mi?
Bakalım iddia edildiği gibi İzmir Chp'nin/sosyal demokrasinin kalesi mi, değil mi?
Öncelikle geçmiş seçimlerden günümüze doğru bir yolculuğa çıkalım. Bakalım durum neymiş, ne yönde değişim göstermiş. Seçim seçim kısa yorumlar yapacağım.
(Bu arada; incelemenin genel seçimler ve yerel seçimlerin "il genel meclisi" sonuçlarıyla sınırlandırılması çok daha sağlıklı olacak zira çoğu zaman belediye başkanı adayının kimliği parti kimliğinin önüne geçmekte. Dikili'de Shp'li, Hopa'da Ödp'li, Ordu'da Dsp'li politikacıların belediye başkanlığı yaptığı gerçeğini aklımızdan çıkarmayalım.)
• 1954 yılı genel seçim sonuçları:
1. Dp %61,18 20 vekil.
2. Chp %38.72 0 vekil.
Bu seçimlerde uygulanan sisteme göre bir ilde kim daha çok oy almış ise tüm vekiller o partiden çıkmaktaydı. Vekiller arasındaki korkunç sayı farkı bundan dolayı. Sonuçları yorumlamak gerekirse; Adnan Menderes'in Ege'li oluşu ve yıllar yılı tek partili sistemin bıkkınlığı Dp'yi birinci parti yapmış gibi. Ama Chp ile aralarındaki fark muazzam.
• 1957 yılı genel seçim sonuçları:
1. Dp %54,69 22 vekil.
2. Chp %41,88 0 vekil.
Önceki seçimde uygulanan sistem devam etmekte. (Alakasız not: Bu sistemle 2 seçim üstüste 400 küsur vekil çıkartan Dp'nin genel başkanı Menderes; Kırşehir'in, Osman Bölükbaşı'nın Millet Partisi'ni iki seçimdir birinci parti çıkarması üzerine, bu şehirde bir gariplik var diyerek ilçe yapmıştır.)
Dp ve Chp arasında fark azalmakta. Dp'nin tek parti yönetiminin pan zehiri olarak gelmesi ve sonrasında oluşturduğu tek particilik anlayışının bir sonucu olarak kan kaybetmekte.
• 1961 yılı genel seçim sonuçları:
1. Ap %55.04 10 vekil.
2. Chp %39.61 7 vekil.
60 muhturası sonrası ilk seçim. Dp kapatılmış, ileri gelenleri yargılanmış vs. Yerine Ap kurulmuş. Evet, bu sonucu halkın muhturacılara bir tepkisi olarak yorumlayabiliriz. Ama o halde Türkiye genelinde Chp'nin birinci parti çıkmasını neye yoracağız? (Adilane yapılan seçim sayımlarına mı yoksa?)
• 1963 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Ap %57.97
2. Chp %38.91
3. Tip %2.03
Bu seçimlere de 60 muhturasının damgasını vurduğu açık. Fakat Chp'nin, Ap'nin bu kadar geride kalması sadece onunla açıklanamaz.
• 1965 yılı genel seçim sonuçları:
1. Ap %62.18 11 vekil.
2. Chp %29.79 5 vekil.
3. Tip %3,92 1 vekil.
Ap'nin ezici üstünlüğü devam etmekte. Bu arada Tip'in türkiye genelinde %2,97 ile toplam 14 vekil çıkardığı bu seçimlerde uyguanan Milli Bakiye Sistemi, şu an yürürlükte olan çağdışı sistemle karşılaştıralamayacak kadar demokratik.
• 1968 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Ap %56.09
2. Chp %30.91
3. Tip %5.02
Ülke karışmış bir halde. Sokaklarda, mahallelerde, üniversitelerde çatışmalar şiddetle sürmekte. Ap'nin İzmir'de borusu hala ötmekte. Bir parantez de Tip'e açmalı, meclis yayınlarının devlet radyosu yayını ile vatandaşlara sunulması sonucunda Tip'in mecliste yaptığı etkili muhalefetin sonuca ulaştığı görülüyor.
• 1969 yılı genel seçim sonuçları:
1. Ap 53,24 11 vekil.
2. Chp 35.14 7 vekil.
Süleyman Demirel liderliğindeki Ap, hükümranlığını sürdürmekte.
• 1973 yılı genel seçim sonuçları:
1. Chp %44,05 9 vekil.
2. Ap %39,27 8 vekil.
3. Dp %7,91 1 vekil.
4. Msp %4,19
Askerler ülkenin gidişatı gene beğenmeyip el atarlar, Nihat erim başbakanlığında teknotratlar hükümeti kurdurturlar, tabi ki hükmetme güdüleri gene rahat durmaz ve birbiri ardına ohal'ler ilan edilir. 73 seçimlerine böyle bir psikoloji ile giren halk bu sefer Chp'ye sarılır. İzmir'de Chp'nin az da olsa Ap'nin önüne geçişini kesinlikle yapılan müdehaleye ve Necmettin Erbakan'ın Msp'sinin Ap'nin elinden aldığı %4'e bağlamak gerekir.
• 1973 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Chp %46.29
2. Ap %42.16
3. Msp %2.56
Aynı yıl yapılan il genel meclisi sonuçları da genel seçimle paralellik göstermekte.
• 1977 yılı genel seçim sonuçları:
1. Chp %52,67 11 vekil.
2. Ap %39,66 8 vekil.
Karaoğlan efsanesinin yazıldığı seçimler olarak adledilen 77 seçimlerinde "halkçı ecevit" söylemleri ile Chp, İzmir'de Ap'yi sonunda tam anlamıyla geçebilmiş.
• 1977 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Chp %52.42
2. Ap %43.10
Aynı yapılan il genel meclisi sonuçları da genel seçimle paralellik göstermekte.
• 1983 yılı genel seçim sonuçları:
1. Hp %37,25 8 vekil.
2. Anap %34,51 5 vekil.
3. Mdp %27,23 3 vekil.
6 yılın ardından yapılan ilk seçimler. Darbe sonrası Kenan paşanın ortaya attığı biri merkez sağ, biri merkez sol olmak üzere iki suni parti(Hp ve Mdp) ve Anap seçimlere giriyor. Darbe halkta gene ters etki yaratıyor ve Amerika'dan ithal Turgut Özal seçimleri kazanıyor. İzmir'de ise birbirine çok yakın bir tablo bulunmakta.
• 1984 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Anap %39.75
2. Sodep %29.55
Anap sonunda İzmir'de de hükümranlığı ilan eder. Yeni kurulan Sodep, kapatılan Chp çizgisinin partisi ve seçimlerden gene 2. çıkmış.
• 1987 yılı genel seçim sonuçları:
1. Anap %35,80 8 vekil.
2. Shp %35,57 10 vekil.
3. Dyp %15,66 1 vekil.
Anap yine birinci parti. Erdal İnönü'nün partisi en çok vekili çıkartır. Ama genel tabloya baktığımızda sağ partilerin %50 ile İzmir'de gene başarılı olduklarını görebiliriz.
• 1989 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Shp %45
2. Anap %21.33
3. Dyp %20.82
4. Dsp %7.58
5. Rp %3.14
Anap'ın inişe geçtiği, Özal'ın cumhurbaşkanı olduğu dönem. Dyp, Demirel ile Anap'a vekaleten verdiği oyları geri alıyor. Shp'nin çıkışı dikkat çekici. Ayrıca Ecevit ve Erbakan tekrardan siyasi sahneye çıkıyor. Ulusal sol ilk kez %50 üzerinde oy alıyor.
• 1991 yılı genel seçim sonuçları:
1. Dyp %27,58 7 vekil.
2. Anap %25,58 8 vekil.
3. Shp %24.5 3 vekil.
4. Dsp %15.45
5. Rp %5.97
Shp'nin çıkışı bu seçimde duruluyor. Merkez sağ yeniden İzmir'e hakim oluyor.
• 1994 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Dyp %25.81
2. Anap %20.38
3. Shp %18.71
4. Dsp %16.52
5. Rp %7.42
6. Chp %5.55
Merkez sağ %45 ile İzmir'de başa güreşmekte. Hemen arkalarında Hep ile ittafaka giden Shp ve Ecevit'in Dsp'si var. Chp ise yeniden kurulmuş ve İzmir'den ancak %5.5 oy almış.
• 1995 yılı genel seçim sonuçları:
1. Dsp %24,40 6 vekil.
2. Dyp %23,86 7 vekil.
3. Anap %18,85 5 vekil.
4. Chp %13,87 4 vekil.
5. Rp %8,42 2 vekil.
Erbakan ve Rp'nin çıkışa geçtiği seçimler. Ülke genelinde Rp birinci parti ama İzmir'de durumlar çok farklı. Dsp, az farkla birinci, ardından %50'ye yakın oylarıyla sağ partiler gelmekte. Ve sonrasında Chp. Rp ise ancak beşinci.
• 1999 yılı genel seçim sonuçları:
1. Dsp %40,27 14 vekil.
2. Anap %15,82 5 vekil.
3. Mhp %11,08 3 vekil.
4. Chp %9,77
5. Dyp %9,57 2 vekil.
Abdullah Öcalan'ın yakalanıp ülkeye getirilmesinin üzerine yapılan seçimler, o esnada azınlık hükümetinin başında bulunan Ecevit'e ve Mhp'ye yarar. Mhp yıllar sonra meclise ayak basar. Ecevit, 77 sonrası ilk kez galip gelir ve İzmir'de muazzam farkla seçimleri alır. Bu sonuçlar İzmir'in ulusalcı yönünün ne denli kuvvetli olduğunun diğer bir ispatıdır. Sağ partilerden Anap ve Dyp ise düşüşte. Chp, barajı aşamadığından vekil çıkartamaz.
• 1999 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Dsp %35.34
2. Anap %17.51
3. Chp %13.21
4. Dyp %11.74
5. Mhp %10.73
6. Fp %4.67
Aynı yıl yapılan genel seçimlerle paralellik göstermekte.
• 2002 yılı genel seçim sonuçları:
1. Chp %29,06 16 vekil.
2. Gp %17,51
3. Akp %17,17 8 vekil.
4. Dyp %9,33
5. Mhp %7,80
6. Dehap %5,18
7. Anap %4,21
Ve 2002 seçimleri. Siyasi yasaklı Tayyip Erdoğan ve kendilerine yenilikçiler diyen grup milli görüşden ayrılıp Akp'yi kurar. Ve sıcağı sıcağına yapılan seçimlerde sakat seçim sisteminin de yardımıyla tek başlarına iktidara gelirler. İzmir'de ise durum biraz daha farklı boyuttadır. Ülkede birinci çıkan parti bu ilde 3. durumdadır fakat işin en ilginci şehrin Cem Uzan'a ve Genç Parti'ye gösterdiği ilgi. Bu kısmı sosyologlara bırakmak en iyisi!
Şehir, genel olarak devletçi-ulusalcı partiye verdiği oy oranını yine vermiş ve Chp %30 sınırına dayanmış. Sağ partilerdeki durum ise gene %40-50 arasında. (Bir de Genç Parti'nin %17,51 ile kendini bilmezleri var.)
• 2004 yılı yerel seçim sonuçları:
1. Chp %35.23
2. Akp %32.32
3. Gp %6.6
Akp 2 yılda müthiş bir çıkış yapmış ve neredeyse Chp'yi yakalamış gözüküyor. Kendini bilmezler %6.6 ile yılmıyorlar.
• 2007 yılı genel seçim sonuçları:
1. Chp %35,46 11 vekil.
2. Akp %30,50 9 vekil.
3. Mhp %13,88 4 vekil.
4. Gp %7,50
5. Dp %5,19
Ve de geldik son seçimlere. Gene başa güreşen iki parti. Chp ve Akp, milletvekillerini neredeyse paylaşmış. Dp'nin ölü halinin izmir'de en az %5 oy alıyor oluşu da bizlere, bu toprakların nasıl bir siyasal geçmişi olduğunu gösteriyor.
Yunan işgali'ne uğramış, cumhuriyetin kurulumu aşamasında önemli pozisyonlarda bulunmuş (İzmir iktisat kongresi vs.), Kubilay vakası ve çok partili sürece geçişle başlayan Adnan Menderes'in şehir insanında kurduğu hakimiyet, sağ partilerin ve düzen yanlıların şehri ve gelinen şu son günler.
77 seçimlerinde Ecevit'in başında olduğu Chp'si, 89 yılı yerel seçimlerinde İnönü'ün Shp'si ve Öcalan'ın yakalanması sonrası yapılan 99 seçimlerinde gene Ecevit'in Dsp'si harici İzmir halkının seçimi hep sağ partilerinden yana olmuş.
Yani; İzmir Chp'nin kalesi değil! Bu çok açık.
Sosyolog değilim. Tüm bu nedenleri sonuçlarla doğru ilişkilendiremeyebilirim. Burjuva siyasetine akıl sır ermediğinin de farkındayım. Ama bu şehrin insanını 2 türde incelemek gerektiğine inanıyorum.
Birinci tip İzmir'li, tarımla uğraşan taşrada yaşayan kesim. Bu kesim yıllar yılı sağ partilerin seçim vaadlerinin kurbanı olmaları sonucu sağ politikaya onay vermiş.
İkinci tip İzmir'liler ise şehirli olarak lanse edilebilecek (Kordon boyu apartmanları ve oralarda ikamet edenleri hayal edebilirsiniz.) insanlardan oluşmakta. Cumhuriyet kazanımlarından dem vuran ve ulusal bilinç ile hareket edip düzen partilerine oy veren yani yeri geldiğinde Chp yeri geldiğinde Dsp'ye, Ap'ye, Dyp'ye, Akp'ye ve hatta Genç Parti'ye oy veren kesim.
Ama asıl korkutucu olan bu yanlış bilinen durum değil. Korkutucu olan bu yanlış önermenin farklı bir şekilde kullanılması. "İzmir"e, "İzmir insanı"na anlam yüklenmesi. (İkinci tip İzmir'lilerden bahsediyorum.)
Kimi bünyelerde elitizm kimi bünyelerde de cumhuriyet savunuculuğu olarak vücud bulan bu yeni mikro-milliyetçilik çeşidi araştırmaya değer. Mesela İzmir'in son seçimlerine göz atarsak; Akp'nin olmadığı dönemde Refah-Fazilet-Saadet partisinin oy oranı %4 iken her fırsatta milli görüş'ün devamı olduklarını söyledikleri Akp'nin şu an İzmir'de %35'e yakın oy oranı alması "izmir" ve "izmir insanı" etiketine hiç uymuyor. Ha bu garipliğin sadece kömür yardımlarıyla açıklanması ise ayrıcana bir gariplik teşkil etmekte.
Öte yandan Akp'lilerin "İzmir kalesini düşereceğiz, gavur İzmir" lakırdıları, İzmir-Chp-kale saçmalığına ortak olmaları siyaseten cinlik yapmaları ve siyasal kutuplaşmaya ön ayak olmaları ve tüm bunlardan nemalanmak istemeleri "iktidar için her yol mübah" hallerine çok uygun.
Diyorum ki: Alan memnun satan memnun be!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder